Winiarstwo w Polsce już dawno przestało być szaloną zabawą kilku pasjonatów. W większych i mniejszych, coraz bardziej profesjonalnych winnicach, powstają wspaniałe wina. Winiarze wprost prześcigają się w sposobach podejmowania swoich gości.
Jesteśmy aktualnie światkami chyba najdynamiczniejszego w historii naszego kraju rozwoju winiarstwa.
Polskie winiarstwo zdobywa coraz więcej sympatyków
mimo, że jego nowe oblicze odrodziło się nieco ponad trzydzieści lat temu, a dynamiczny rozwój nastąpił dopiero w ostatnim dziesięcioleciu.
Nikt nie jest w stanie podać dokładnej liczby polskich winnic. Na pewno mamy ich setki. W naszej bazie jest ich blisko 400, a to tylko te, o których informacje można znaleźć w potwierdzonych źródłach internetowych.
Jedyną formalną bazą polskich winnic jest rejsestr Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Wspisane są do niego jednak tylko winnice legalnie produkujące wino. Od kilkuarowych, hobbistycznych upraw do profesjonalnych, wielohektarowych inwestycji – od morza, niemal do podnóża Karpat, z roku na rok powstaje coraz więcej winnic. Polskie winiarstwo rozwija się niezwykle dynamicznie i mimo, że prawie wszystkiego uczymy się od nowa, bo tradycje winiarskie w Polsce praktycznie przestały istnieć, a renesans uprawy winorośli zaczął się w latach 80tych XX wieku, polskie wina cieszą się rosnącym uznaniem.
Poniżej tabela KOWR (lata gospodarcze 2009/2010 – 2019/2020) - Dane na dzień 30.11.2019 r.
Niezależnie od danych liczbowych wiemy, że w wielu malowniczych zakątkach Polski czekają na nas niezwykłe miejsca tworzone przez wyjątkowych ludzi, wyśmienite wina i mnóstwo atrakcji winiarskich.
Historia polskiego winiarstwa wcale nie zaczęła się w 1982 roku,
kiedy Roman Myśliwiec – jeden z głównych prekursorów odrodzenia uprawy winorośli w naszym kraju, zasadził pierwsze krzewy w swojej podjasielskiej winnicy. Tradycje winiarskie w Polce są bardzo długie.
Władysław Szafer – znany polski botanik, znalazł kopalne nasiona winorośli w złożach kopalni soli w Wieliczce, znaczy to, że Vitis vinifera L. występowała na terenie Polski już w Miocenie (22 mln - 5 mln lat temu) długo przed pojawieniem się człowieka.
Wino znane było już pierwszym Piastom,
ale dopiero po nastaniu chrześcijaństwa zaczęło zdobywać większe znaczenie i było spożywane chętniej od bardziej cenionego wcześniej piwa i miodu pitnego. Kościołowi wino potrzebne było do celów liturgicznych, a sprowadzanie go z południa Europy było w tamtych czasach dość kłopotliwe – zaczęto więc zakładać winnice na ziemiach polskich. Za prekursorów polskiego winogrodnictwa uważa się Benedyktynów i Cystersów. Nasiona winorośli znaleziono między innymi w osadach kopalnych na Ostrowie Lednickim – uważanym za kolebkę Państwa Polskiego.
Pierwsze rodzime ślady kulturowe dotyczące pracy w winnicy pochodzą z XII wieku - zostały utrwalona na bordiurze drzwi Archikatedry Gnieźnieńskiej. W XII wieku winorośl zasadzono w wielu miejscach, czego jednoznacznie dowodzą wszystkie Winiary, Winnice, Winogrady, Winne Góry i inne miejscowości o nazwach nawiązujących do winorośli i wina. Dane historyczne mówią jednak tylko o kilku lokalizacjach:
- w 1166 roku książę Henryk Sandomierski nadał winnicę zakonowi Joannitów, który sprowadził do Zagości nad Nidą (zakonnikom przy produkcji wina pomagało trzech specjalistów - winiarzy)
- w 1150 roku zaczęła się winiarska historia Zielonej Góry, osiedlili się tam bowiem wtedy osadnicy z Flandrii (pierwsze udokumentowane wzmianki na temat zielonogórskich winnic pochodzą z 1314 roku)
- znane są również wzmianki o winnicach w okolicach Krakowa, w pierwszej połowie XII wieku, a źródła archeologicznie potwierdzają występowanie winorośli na Wzgórzu Wawelskim już na przełomie IX i X wieku.
Wiemy też, że w 1203 roku we wsi Marcinowo, był winiarz, który pracował na rzecz przyklasztornej winnicy Cysterek z Trzebnicy.
Znaczący rozwój polskiego winiarstwa nastąpił w XIV wieku,
kiedy w znacznym stopniu uniezależniło się ono od potrzeb liturgicznych. Winnice często zakładali lub dzierżawili mieszczanie. Wino stało się dochodowym dobrem handlowym - było nawet środkiem płatniczym i towarem wymiennym. Ośrodki winiarskie koncentrowały się wówczas w okolicach: Zielonej Góry, Krakowa, Sandomierza, Płocka, Torunia, Poznania, Przemyśla, Krosna oraz Lwowa.
Dobre czasy polskiego winiarstwa nie trwały zbyt długo.
Import towarów stał się dużo łatwiejszy i tańszy. Szybko nastała moda na produkty z Europy Zachodniej. Do tego w XVII wieku rozpoczęła się tzw. mała epoka lodowcowa – warunki klimatyczne pogorszyły się na tyle, że ich negatywny wpływ na winorośl stał się znaczny. Wina zaczęto sprowadzać z Węgier oraz z Włoch, Francji i Niemiec. Zaczął się stopniowy regres uprawy winorośli i produkcji wina w Polsce.
Potem było już tylko gorzej. W połowie XIX wieku pojawiła się plaga filoksery – niepozornego owada, który spowodował prawdziwy pomór winnic we wszystkich częściach Europy. Winiarze i krzewy, które przetrwały musieli niedługo potem stawić czoło wielu zawirowaniom polityczno – gospodarczym. Po I wojnie światowej podejmowano próby odbudowy polskiego winiarstwa (kilkaset hektarów winnic, głównie w zachodniej Wielkopolsce i w okolicach Warki nad Pilicą), ale kolejna wojna, a potem rządy komunistyczne doprowadziły niemal do zaniku uprawy winorośli w całym kraju. Przetrwały tylko resztki tradycji winiarskich.
W latach 80tych XX wieku polskie winiarstwo narodziło się na nowo.
Na Podkarpaciu, w winnicy Golesz rozpoczęły się eksperymenty z bardziej odpornymi na przymrozki i choroby hybrydowymi odmianami winorośli, które gdy tylko zaczęły dawać dobre efekty szybko rozprzestrzeniły się w całym regionie, a potem stopniowo również w innych częściach Polski. W okolicach Zielonej Góry, przez wzgląd na bogatą i nie tak bardzo odległą historię winiarską (jeszcze w latach 60tych XX wieku było tam kilka winnic) powstały nowe winnice, które często zaczynając od uprawy odmian deserowych pod osłonami szybko zaczęły sadzić również różne szczepy Vitis vinifera.
Dziś
szacuje się, że na Podkarpaciu jest ponad 150 winnic, a w Zaborze, w województwie Lubuskim powstała największa w Polsce winnica spółdzielcza o powierzchni 35 ha. W innych częściach Polski winiarstwo rozwija się równie dynamicznie, a rozkład geograficzny zakładanych upraw i specyfika powstających win pozwala zacząć szkicować granice kilku regionów winiarskich.
Ciekawe informacje o polskim winiarstwie i jego historii znajdziecie też na:
Winne tradycje w kulturze polskiej
