Historia winiarstwa na Podkarpaciu sięga XI i XII wieku. Głównym miejscem uprawy winorośli był Przemyśl i jego okolice. Tamtejsi książęta sprowadzali z Bizancjum i Krymu (żenili się z tamtejszymi księżniczkami) specjalistów, którzy dbali o jakoś produkowanego wina. Później, w XIII wieku winnice posiadali także biskupi obrządku greckiego oraz klasztory franciszkanów i dominikanów. Winiarstwo rozwijało się również w okolicach Jasła (wokół zamku Golesz, w okolicach Kołaczyc i w dolinie Wisłoki), gdzie winnice zakładali Benedyktyni z podkrakowskiego Tyńca. W XIV wieku niemieccy osadnicy rozwinęli uprawę winorośli w okolicach Krosna. Upadek rodzimego winiarstwa nastąpił na Podkarpaciu – tak jak w całej Polsce, w XVII wieku z powodu masowego napływu win węgierskich oraz zawirowań historyczno-politycznych i działań wojennych. Bardzo dobrze rozwiną się handel winem węgierskim. Do Polski przywożono wino, jeszcze fermentujące, a jego składowanie i dojrzewanie odbywało się w piwnicach w Krośnie, Jaśle, Bieczu, Przemyślu, Jarosławiu, Dukli, Baligrodzie i Jaśliskach. Powszechnie wiadomo było, że te wina które leżakowały w Polsce było lepsze niż dojrzewające na Węgrzech („Hungariae natum et Poloniae educatum” - zrodzone na Węgrzech, wychowane w Polsce).
Pod koniec XX wieku Podkarpacie stało się jedną z głównych kolebek odrodzenia polskiego winiarstwa. W pobliżu wcześniej wspomnianego zamku Golesz, w 1982 roku eksperymenty z uprawą winorośli zaczął Roman Myśliwiec uważany dziś za prekursora „nowożytnego” winiarstwa w naszym Kraju. Eksperymenty przynosiły na tyle dobre efekty, że winnica Golesz rozrastała się, a winogrodnictwem na Podkarpaciu zaczęło interesować się coraz więcej osób. Od 2004 do 2013 roku, we współpracy z Samorządem Województwa Podkarpackiego zrealizowano trzy programy edukacyjne dla winiarzy, które na całkowicie zmieniły oblicze wielu podkarpackich stoków. Aktualnie w regionie istnieje ponad 150 winnic. I mimo, że zdecydowana większość z nich nie przekracza jednego hektara nie sposób nie natknąć się na którąś z nich podróżując w okolicach Jasła czy Rzeszowa.
W obrębie Podkarpacia możemy podzielić trzy obszary: Kotlinę Sandomierską (na północy) - obszar o charakterze nizinnym, z rozległymi równinami i lekko pofałdowanymi płaskowyżami; Pogórze Środkowobeskidzkie (na południe od linii Dębica – Rzeszów – Jarosław – Przemyśl) - obszar o mocno zróżnicowanej rzeźbie terenu; górskie pasma Beskidu Niskiego, Bieszczadów i Gór Sanocko-Turczańskich.
W niżej położonych rejonach Podkarpacia panują dobre warunki dla dojrzewania winogron, charakteryzuje się jednak znacznie bardziej kontynentalnym klimatem, niż na przykład rejon lubuski. Krótszy sezon wegetacyjny, bardziej surowe zimy oraz większe niebezpieczeństwo przymrozków sprawia, że na Podkarpaciu królują bardziej odporne odmiany winorośli – tzw. hybrydy. Występuje tu za to sprzyjające uprawie winorośli ukształtowanie terenu - dobrze nasłonecznione zbocza, wyniesione ponad strefę inwersji. W takich miejscach winnice są dobrze zabezpieczone przed przymrozkami i panują odpowiednie warunki termiczne dla dojrzewania winogron.
Na Podkarpaciu można wyróżnić kilka mikroregionów winiarskich: okolice Jasła, okolice Rzeszowa, południowa część Pogórza Dynowskiego w okolicach Krosna, w dolinie Sanu od Sanoka po Jarosław, okolice Dębicy. Powstało tutaj ponad 150 winnic i mimo, że szereg z nich to hobbistyczne uprawy przydomowe to razem z większymi, bardziej profesjonalnymi przedsięwzięciami tworzą niepowtarzalny klimat regionu. Przejeżdżając drogami Podkarpacia możemy co i rusz napotkać jakiś słoneczny stok obsadzony winoroślą.
Przydatne linki:
Stowarzyszenie Winairzy Podkarpacia
Jasielskie Stowarzyszenie Winiarzy „Vinum pro cultura”
Winnice w regionie
